Περί των σήμερον Ελλήνων

Οι ομιλούντες περί της ωραιότητος, του τύπου και της υπεροχής του πνεύματος φυλής τινος, της ελληνικής λ.χ., δεν έχουσι βεβαίως υπ' όψιν τούς πολλούς, αλλά μόνον τας ευαρίθμους εξαιρέσεις από της διακρινούσης απανταχού του κόσμου την αθρωπίνην πλειονοψηφίαν ηλιθιότητος και δυσμορφίας.

Πληθύς μικορσκοπικών φωσφορούχων εντόμων, ων έκαστον είναι καθ' εαυτό αλαμπές και αόρατον, καθιστά την θάλλασαν φαεινήν. Κατά τον αυτόν περίπου τρόπον αι εκατοντάδες των ημετέρων συλλόγων, και οι χιλιάδες των ημετέρων ποιητών, συγγραφέων, ρητόρων, καθηγητών και δημοσιογράφων χρησιμεύουσιν ίσως προς φωτισμόν του Ελληνισμού, λέγομεν δε ίσως, διότι είναι ζήτημα αν έκαστος τούτων παρέχη φως, έστω και όσο το του μικροσκοπικού εντόμου.

Η διάνοια του Έλληνος είναι αγρός, τον οποίον ούτoς αφήνει ως επί το πολύ χέρσον, διότι γνωρίζει ότι η δαπάνη της καλλιέργειας δεν ήθελε καλυφθεί υπό του προϊόντος συγκομιδής. Προς τι λ.χ. να κοπιάσει τις όπως γείνη ελληνιστής, κινδυνεύων ν' αποθάνη της πείνης, ενώ γινόμενος κομουνδουριστής δύναται ν' απολαύση τον επιούσιον άρτον του και έδραν εν τω Πανεπιστημίω ;
Η προς την εκπαίδευσιν και τα ελευθέρια επαγγέλματα κλίσις των σήμερον Ελλήνων πλησιάζει να καταντήση παροιμιώδης. Ο ακριβώς όμως εξετάζων το πράγμα πείθεται ότι η φιλομάθεια αύτη του Έλληνος πολύ ομοιάζει την ευσέβειαν του εν Ιταλία χωρικού, όστις γίνεται καπουκίνος, ουχί όπως κατακτήση τον παράδεισον, αλλά μόνον και μόνον όπως τρώγη χωρίς να σκάπτη.
Εκ πάντων των ανθρώπων ο Έλλην είναι ο μείζων έχων κλίσιν εις το να νομίζη εαυτόν μόνην αιτίαν παντός κύκλω του γινομένου θορύβου, ως ο μέθυσος εκείνος, όστις ουρών πλησίον βρύσεως έμεινεν εκεί όλην την νύκτα,νομίζων ότι εξ αυτού εκπορεύεται όλον το ύδωρ το οποίον ήκουε να τρέχη.
Από τινος χρόνου πολλοί παρ' ημίν λόγιοι, μη αρκούμενοι να φωτίζουσι και να τέρπωσι τους συμπολίτας αυτών, ήρξαντο πέμποντες τα έργα των εν πρωτοτύπω ή μεταφράσει και εις τους Ευρωπαίους. Τούτου είναι περίπου το αυτό ως ει εστέλλοντο κέδροι εις τον Λίβανον, πάγος εις την Σιβηρίαν ή γυναίκες εις την Κιρκασίαν.
Ουδόλως ήθελέ τις παραδοξολογήσει ισχυριζόμενος, ότι ο Βόλφιος, ο Έγελ, ο Χάρτμαν, ο Σπένσερ και ο Καρό ηδύναντο να ζήσωσι και ν' αποθάνωσι εν Ελλάδι απαρατήρητοι, ίσως δε και της πείνης, αν εστερούντο αρκούσης πολιτικής επιρροής...
Πολλοί αποδίδουσι την παρ' ημίν επικρατούσαν θεσιθηρίαν εις την πενίαν των σήμερον Ελλήνων· αλλά το κακόν προέρχεται μάλλον εκ του ότι και ο πτωχότερος των Ελλήνων κέκτηται στρέμμα τι αμπέλου, καλύβην, μικράν σύνταξην, γωνίαν οικοπέδου ή άλλην οιανδήποτε κτίσιν, επιτρέπουσαν αυτώ να τρώγη ξηρόν άρτον και να θεσιθηρή εφ΄όλον το διάστημα του βίου του, όπως προμηθευθή εν οιονδήποτε προσφάγιον.
Ο μακαρίτης ο Δεληγιώργης μου εξέθεσε πολλάκις την γνώμην του περί της Μεγάλης Ιδέας ως εξής : ότι πριν σκεφθώμεν περί κατακτήσεως των επαρχιών της δούλης Ελλάδος, πρέπει να κατακτήσωμεν τα της ελευθέρας, απαλλάσσοντες αυτάς του ζυγού των επαρχιακών τυραννίσκων και φυγοδίκων.
Αν στενή είναι η οδός του Παραδείσου, δεν είναι αφ' ετέρου όσον λέγεται πλατεία, εν Ελλάδι τουλάχιστον, η λεωφόρος της απώλειας. Πλείστους τω όντι απαντά τις παρ' ημίν καλούς ανθρώπους, έχοντας πάσαν προθυμίαν να γίνωσι ραδιούργοι, κόλακες, καταχρασταί, άτιμοι, λαθρέμποροι και συκοφάνται, όπως προαχθώσιν ή τουλάχιστον χορτασθώσι, και εν τούτοις καταδικαζομένους υπό της ασπλάγχνου ειμαρμένης εις ισόβιον τιμιότητα και πείναν.
Το να ασχολείται τις εν Ελλάδι εις γενικά και απλώς θεωρητικά ζητήματα είναι περίπου το αυτό, ως ει χειρουργός, περικυκλούμενος υπό ηκλωμένων, αντί να μεταχειρίζηται την μάχαιραν και το πυρ κατά της σαπράς σαρκός, καταγίνετο συντάσσων πραγματείας περί πυαιμίας και φαγεδαίνης.
Τον ορεγόμενον να εκφράση την γνώμην του περί των πολιτικών ημών πραγμάτων εν πάση αμεροληψία και δικαιοσύνη αποθαρρύνει πάντοτε ο εξής συλλογισμός, ότι αι παρατηρήσεις αυτού, όσον ορθαί και ακριβείς και αν είναι, θέλουσιν έχει επί της πορείας των πολιτευομένων τόσην μόνον επιρροήν, όσην και αι παρατηρήσεις του κ.Κοκκίδου επί της πορείας των αστέρων.
Κατά τας ημέρας των στηλιτικών ήκουσα ξένον, γηράσαντα παρ' ημίν, να εκφράζη την ακόλουθον γνώμη : "Έκαστος τόπος έχει την πληγήν του, η Αγγλία την ομίχλην, η Βλαχία την ακρίδα, η Αίγυπτος τας οφθαλμίας και η Ελλάς τους Έλληνας".
Περί των εν Ελλάδι γυναικών δύναταί τις να είπη ότι υπερέχουσι τους άνδρας κατά τούτο, ότι τα αθύρματα αυτών ουδόλως είναι κατώτερα των αλλαχού γυναικών. Όπως η Παρισινή, ούτω και η πλουσία Αθηναία δύναται να ενδυθή εσθήτα του Βορθ, να κρούση κύμβαλον του Εράρδου, να σύρηται υπό ρωσικών ίππων και να εκλέξη εραστήν μεταξύ του διπλωματικού σώματος. Τα ανδρικά όμως αθύρματα, η πολιτική, η επιστήμη, η στρατιωτική, φιλολογική ή άλλη οιαδήποτε φιλοδοξία, ουδέν άλλο είναι σήμερον εν Ελλάδι ή ελεεινή τις παρωδία των εν Ευρώπη τοιούτων.
Η Αφροδίτη, ο κάλλιστος των αστέρων, ονομάζεται το πρωι Εωσφόρος, ίσως διότι αι γυναίκες, αι τοσούτον ωραίαι κατά την έναρξιν εσπερίδος, γίνονται το πρωί εκ του κάματου, του καταρρεύσαντος ψιμμυθίου και των καταπεσόντων βοστρύχων άσχημοι ως ο διάβολος.
Ολίγοι υπάρχουν οι μη άπαξ τουλάχιστον κατά την διάρκειαν του βίου υποθέσαντες ότι η Μοίρα δύναται να κόψη της ζωής των ουχί όμως και του κατέχοντος αυτούς ασθήματος το νήμα. Αλλ' εν τούτοις η πείρα αποδεικνύει ότι εκ πασών των εγχειρήσεων η μάλλον ακίνδυνος είναι η του αισθήματος αποκοπή.
Διπλωμάτης γυναικοθήρας, πλείστης τυχών εν Αθηναίας εκτιμήσεως, παρετήρει μετά συγχωρητής εις ξένον απορίας, ότι κατά τούτο διαφέρει των αλλαχού γυναικών η Ελληνίς, ότι πολύ περισσότερον του εραστού αγαπά πάντοτε τον σύζυγόν αυτής.
Αν υπάρχωσι σχέσεις μετά γυναικών, ων η διάρρηξις κόπτει την όρεξιν και τον ύπνον επί τινας ημέρας, πολύ συνηθέστερον των τοιούτων διαζυγίων αποτελεσμα είναι να αισθάνηταί τις ανακούφισιν, οίαν ο προφήτης Ιωνάς, ότε εξήλθε τηε κοιλίας του κήτους.
Όσοι απορρούσι βλέποντες διακεκριμένον άνδρα προσηλούμενον πολλάκις εις γυναίκα πεζότατην, φαίνονται λησμονούντες ότι δεν έπεται εκ τούτου ότι την αγαπά, ούτε καν ότι τω αρέσκει, αλλά μόνον ότι καταφεύγει εισ αυτήν, ως οι πυρέσσοντες εις την κινίνην.
Η μικρά διάνοια των γυναικών είναι πολύ προσφορώτερα της ανδρικής προς ακριβή εκτίμησιν των μικρών ζητημάτων, διά τον αυτόν λόγον δι' ον μικρά πλάστιγξ ζυγίζει τα μικρά πράγματα πολύ ακριβέστερον της μεγάλης.
Το είδος έρωτος. ον εμπνέουσι γυναίκες τινές, νέαι, δροσεραί, εύσαρκοι, αναίσθητοι και ευήθεις, φαίνεταί μοι κάπως συγγενεύον προς την ανθρωποφαγίαν.
Έκαστος έθνος έχει ζώόν τι, το οποίον θεωρεί ως ακάθαρτον· οι Τούρκοι βδελύσσονται τους κύνας, οι Ιταλοί λέγουσι: "ο χοίρος, με συμπάθειον", εν Ελλάδι δε ήκουσα πολλάκις χωρικούς λέγοντας "η γυναίκα μου, με συμπάθειον".
Οι υπερκορεσθέντες των ρομαντικών συγκινήσεων της νεωτέρας φιλολογίας αρέσκονται επειτα εις την παιδικήν αφέλειαν του Ομήρου, καθ' ον περίπου τρόπον αγαπώσι και οι λάγνοι γέροντες τας αθώας κορασίδας.

Εμμανουήλ Ροΐδης (1836-1904)